Tản Mạn Về Truyện Tấm Cám ( T/g: Thùy Dương)

Có lẽ Tấm Cám là câu chuyện nổi tiếng nhất trong kho tàng truyện cổ tích Việt Nam (hay nói đúng là của dân tộc Kinh). Từ thuở bé thơ, chẳng đứa trẻ nào là không biết đến cô Tấm xinh đẹp, chăm làm nhưng sớm mồ côi mẹ để phải sống với dì ghẻ và cô Cám, con gái riêng của dì. Truyện nổi tiếng đến nỗi, mỗi khi nói đến mối quan hệ “bánh đúc có xương” giữa dì ghẻ và con chồng, là người ta nghĩ ngay đến mụ dì ghẻ của Tấm. Điển hình của sự hành hạ & vùi dập là bà dì đã bắt Tấm nhặt thóc ra thóc gạo ra gạo mới được đi chơi hội kén vợ của Vua. Mấy lần bà dì ra tay hạ sát con chồng để thoả thói ích kỷ, đố kị, ghen ghét khi thấy Tấm xinh đẹp hơn con gái bà. Và có lẽ, bà nhìn thấy hình bóng mẹ đẻ của Tấm trong hình hài cô để càng thêm phần ác cảm. Bên cạnh bà mẹ xảo quyệt, cô con gái tên Cám có vẻ thụ động, yếu ớt trong sự bao bọc của mẹ mình, để mẹ điều  khiển mọi âm mưu hãm hại Tấm.

Trong tâm hồn non nớt, trong sáng của mỗi đứa trẻ khi được đọc câu chuyện này, đều thấy rõ hai bên Thiện – cô Tấm, Ác – mẹ con bà dì ghẻ để nhất loạt đứng về phía Tấm, thương cảm cho mỗi bước đường long đong của cô, mong mỏi cho cô được có ngày sung sướng, giàu sang & trả thù những con người đã hành hạ nàng.

Và rồi kết cục: “Biết dì ghẻ thích ăn mắm, Tấm lấy đầu Cám ngâm một hũ mắm thật ngon tặng bà. Nhận được quà, bà ăn và tấm tắc khen ngon. Con chim sẻ đậu trên cành cây hót véo von: “Ngon gì mà ngon, mẹ ăn thịt con, có còn xin miếng”. Ăn gần hết hũ mắm, bà thấy đầu con gái nhô lên, bà hét lên một tiếng, và hộc máu mà chết…”

Chắc chắn, với những đứa trẻ ngây thơ, khi đọc đến đây chỉ thấy hả lòng hả dạ, sung sướng, đắc thắng một cách cay độc (mà chúng không thể hiểu được vì sao chúng lại có cảm giác thế) khi thấy Tấm đã trả thù được một cách dã man nhất. Thiện đã tận diệt Ác. Vô hình chung, chúng đã bị tiêm nhiễm một cách tinh vi, cách hành xử, suy nghĩ kiểu “Ác giả ác báo”, một mầm ác đã hình thành đâu đó trong chúng. Các câu chuyện cổ tích bao giờ cũng có kết thúc được gọi là “CÓ HẬU”, nghĩa là Thiện luôn thắng Ác. Nhưng kiểu kết thúc như cô Tấm đã làm với hai người thân của mình liệu có bình thường? Đặc biệt là với cô Cám, cô Cám nông cạn & luôn bị mẹ dẫn dắt, cô có thực xứng đáng nhận sự trả thù của chị mình như vậy? Chắc chắn, kết thúc đó là không bình thường. Cô Tấm – Thiện ở đây đã trở thành Ác.

Vì kết thúc (theo nguyên bản) quả là không bình thường xét về nhiều mặt , nên câu chuyện Tấm Cám buộc phải có dị bản với kết thúc sau để có thể đưa vào sách giáo khoa (sách ngữ văn lớp 10). Đây cũng là sự vọt cấp vì trước đó câu chuyện được nằm trong SGK cấp tiểu học:

“Cám thấy Tấm trở về và được Vua yêu thương như xưa thì không khỏi sợ hãi. Một hôm Cám hỏi chị:

- Chị Tấm ơi chị Tấm, chị làm thế nào mà đẹp thế?

Tấm không đáp mà hỏi lại:

- Thế em có muốn đẹp không để chị giúp?

Cám bằng lòng ngay. Tấm sai quân đào một hố sâu và đun một  nồi nước sôi. Tấm bảo Cám xuống hố rồi sai quân hầu dội nước sôi vào hố. Cám chết, mụ dì ghẻ thấy vậy cũng lăn đùng ra chết…”

Người viết nhớ lại cảm giác của chính mình ngày xưa khi đọc đoạn kết truyện cổ tích Tấm Cám tự nhiên thấy len vào thoáng chút của sự xấu hổ. Rồi bỗng ngẫm ngợi lại những cảm xúc tiêu cực như sự ghen ghét, đố kị, mặc cảm… những chất xúc tác làm nên điều Ác trong phần Con của mỗi người, để thấy, làm Người thật khó lắm thay! Liệu có biết rõ đâu là lúc mình đang làm điều Ác, dù là rất tinh vi như sự “thờ ơ, vô cảm” – căn bệnh của xã hội hiện đại?

Hà Nội mùa Đông , 2011