Gửi ACE,
Ngày kỷ niệm 30/4 sắp tới, 37 năm
thống nhất đất nước. Đó
cũng là ngày mà biết bao gia
đình chia ly, kẻ ở lại người ra đi.
Cuộc sống mới, môi trường sống và văn
hóa, ngôn ngữ thay đổi, để sau nhiều năm
ngày hội ngộ, biết bao
chuyện nửa cười, nửa mếu xảy ra do
cái sự thay đổi Tây –
Ta ấy. Nhân ngày 30/4 sắp tới, Chuti
tôi xin gửi tới ACE một bài viết về đề tài này,
như món quà kỷ niệm ngày thống nhất, chúc
các anh chị em có một dịp nghỉ lễ thật vui.
NÓI VỚI VIỆT
KIỀU
(Tác giả: Chung Mốc - Tác giả Chung Mốc hiện đang cư trú
tại Thủ Đức, Việt Nam, gửi bài qua một thân hữu chuyển đến. Trước 1975, tại miền
Nam, ông là một nhà giáo, một huynh trưởng sáng giá. Bài viết của ông, như tựa
đề, viết theo cách nhìn của bà con quê nhà nhìn những Việt kiều Mỹ khi họ về
thăm lại quê quán)
Tháng Năm, nóng toé khói. Ai đã từng đi xa
quê hương đều ước mong có dịp trở về, hoài niệm làm người ta xao xuyến đến cháy
lòng. Tìm về từ vật chất đến tinh thần, để thấy những cái tưởng mất đi vĩnh viễn
nay lại tìm gặp, cái xưa tầm thường nay trở nên quí giá.
Tôi may mắn thường có dịp đón tiếp thân
nhân cùng bạn bè về thăm nhà, nhận thấy song song với nỗi vui mừng khi tái ngộ,
còn có vài điều tưởng giữa chúng ta, TA và TÂY tự điều chỉnh, để ngày xum họp
niềm vui thêm trọn vẹn.
Tôi nhận thấy có mấy dạng Việt Kiều:
- Người giàu (Có lẽ là giàu thật) quan niệm
đi 5 về 10, xênh xang áo gấm về làng, họ hàng cũng được thơm lây. Hàng xóm có
lòng đố kỵ cho là nổ: Hồi xưa nghèo không có đôi dép mà đi, giờ thì đi đâu cũng
kè kè chai nước lọc, vô nhà ai cũng không dám uống nước dù là nước trà; nước giếng,
nước mưa thì chê hôi. Họ đâu còn nhớ tới những ngày kinh tế mới, những ngày đi
đào kinh thuỷ lợi nghiêng nón múc một ít nước đục ngàu mà uống. Bây giờ cứ đòi
vào nhà hàng máy lạnh sang thiệt là sang để ăn uống cho an toàn khỏi sợ đau bụng,
nhưng nếu họ chịu quá bộ ra chỗ đang rửa chén tô, nơi nhà bếp đang lặt rau, làm
cá băm thịt, thì tưởng chưa có nơi nào mất vệ sinh hơn thế nữa!
Tôi lấy làm ngạc nhiên và hãnh diện khi
người mình mới qua tới xứ người, người lâu thì vài ba chục năm, người mới thì
chỉ năm hay mười năm mà nay ai cũng là bác sĩ kỹ sư, chủ hãng chủ tiệm, tiếng
Tây tiếng Mỹ phun phèo phèo, mà hình như không có ai làm thợ hết cả (?).
Nếu quả thực như thế thì Mỹ trắng Mỹ đen
quá kém, nay họ lại phải xin đi làm công cho người mình nhiều quá, chứ như ở VN
mà mấy anh Campuchia qua đây lập nghiệp, không chịu làm cu ly khuân vác từ đời
cha tới đời con thì cũng còn khuya mới ngóc đầu lên nổi.
Có người qua Mỹ đã lâu nhưng còn e ngại vì
tài chánh eo hẹp chưa muốn về thăm quê, vì ngoài tiền vé máy bay ra, còn tiền
quà cáp, xe cộ tiêu xài. Nhưng họ đâu biết rằng có tiền cho thân nhân đã quí,
nhưng gặp lại người thân sau bao nhiêu năm xa cách còn quí hơn nhiều lắm.
Vẫn biết rằng trong đám thân nhân "yêu
vấu" kia thế nào cũng có người nói xấu sau lưng: "Việt Kiều về quê mà
Trùm Sò thế thì về làm quái gì". Cũng may số người này không nhiều.
- Người nghèo (Có thể là nghèo giả) than
van quá trời vì sợ người nhà vòi tiền, mà có người vòi tiền thật, mè nheo đủ thứ.
Họ không chờ cho đến khi gặp mặt mà thư, điện tới tấp khiến mẹ cha, anh em con
cái phát chán, vì người ta biết tiền gửi về sẽ bị tiêu pha một cách lãng nhách
bởi những người chuyên vô công rỗi nghề, từ sáng tới tối xách xe chạy vòng
vòng.
Thái độ và cử chỉ bên TÂY thì lịch sự nhã
nhặn, cưng chiều vợ con hết mức (theo kiểu nịnh nghề bà lắm nạc) khiến phe TA ở
quê nhà xốn con mắt lắm. Nhưng khốn nỗi TA lại cộc cằn thô lỗ, gia trưởng y như
xưa, y như cách đây hàng thế kỷ. Hôm nay nhà có cơm khách, khách hỏi:
-Còn các cháu đâu, không ra dùng cơm luôn
thể?
-Các bác cứ xơi tự nhiên, các cháu đã có rồi.
Các bác đang xơi, các cháu thập thò ở cửa,
Bố quát:
-Xuống bếp ăn với mẹ!
Đứa con giơ tay lên trời:
-Xin thề là dưới bếp hết cả nước lẫn cái rồi
bố ạ!!!
*
Bên TÂY gặp nhau ôm hôn chùn chụt, bên TA
mà làm thế có ngày chả còn răng ăn cháo. Hôm anh tôi về, thấy mấy trự Việt Kiều
gặp người đi đón ở phi trường, lợi dụng cơ hội ôm hôn tùm lum, ảnh nói có nhiều
người làm trò khỉ quá.
Rồi sau đó ít hôm ảnh lại nói sao Việt Kiều
về cứ phải chứng tỏ mình là Việt Kiều cho oai, lúc nào cũng thấy đeo cái túi mề
gà trước bụng, đàn ông lại còn mang quần có dây đeo vai cứ như mấy anh bồi nhà
hàng. Họ nói chuyện với nhau hay với con cái cứ xổ tiếng Mỹ làm người nhà phải
nghệt mặt ra. Mà làm như thế nghĩ cũng chả ích lợi gì, chỉ tổ cho nhà hàng chém
thẳng tay.
Việt Kiều thường phê bình người trong nước
đổ đốn, không chịu làm gì cả chỉ ăn nhậu. Nói của đáng tội, cái đó cũng có
nhưng vì họ chưa có cơ hội tiếp xúc với những Giám Đốc trẻ không rượu bia thuốc
lá; có trách nhiệm, năng lực và lòng tự trọng; những người thợ quần quật với
công việc nặng nề; những nông dân chân lấm tay bùn đã làm nên những thay đổi và
ấm no hơn những ngày cũ.
*
Việt kiều lớn đã thế còn Việt Kiều con, tụi
nhỏ về đây gặp khí hậu, thời tiết khác lạ, ăn ngủ trái múi giờ dễ sinh ra dị ứng
ốm đau, làm ông bà cha mẹ lo sốt vó.
Thái độ tụi nó cũng kỳ dị lắm, hình như nó
không thích được nâng niu âu yếm, đụng vào người là nó co rúm lại, mà người
mình có thương thì mới rờ rẫm bóp mông, bóp đít khen nó mập, trắng hồng coi dễ
thương hết sức. Ban đầu tôi tưởng tụi nó chê mình ở bẩn, nhưng sau này mới biết
là làm vậy không nên, nếu là ở Mỹ có thể bị kết tội child abuse gì đó.
Tụi nhỏ nói tiếng Việt không rành, nó ú ớ
bảo là đau bụng, đưa thuốc cho uống cả tiếng sau mới nói là nó
"wrong", nó bị đau cổ họng cơ. Có nhiều đứa lý sự và phá trời thần,
trẻ con VN mà nói tay đôi với người lớn thế thì có mà nát đít, còn trẻ Việt Kiều
nó được tự do tranh luận nếu nó nhận thấy người lớn nói sai. Về VN mà nó làm cứ
như ở nhà nó, cái máy quay phim, dàn máy hát ở quê nhà quí lắm, dành dụm biết
bao lâu mới mua được, nhưng con cháu Việt Kiều về xài rồi nó quăng vất tứ tung,
chọc ghẹo nhau chạy tới chạy lui làm đổ dàn am-pli, cả nhà thấy xót quá mà
không ai dám nói gì!
Nói sang cái ăn mới ngộ, đãi Việt Kiều ở
nhà hàng, TA ép TÂY ăn thịt.
TÂY than thở: "Tại sao lại ép chúng
tôi những thứ mà hàng ngày phải ăn mấy chục năm nay?"
Không lẽ kêu măng luộc, rau đay cua rốc,
cà pháo mắm tôm, rau muống xào đập tỏi v v... Những thứ đó quê tôi có đầy ra,
bước ra đàng sau vườn loáng một cái có cả rổ, bây giờ thường để cho heo ăn mà
thôi, ai nỡ lòng nào đem ra đãi Việt Kiều.
Việt Kiều con thì khác hẳn, vào bàn nó ngồi
im như tượng, mặt buồn như Đức Mẹ Sầu Bi ngồi dưới chân thánh giá, hỏi ăn gì
thì chỉ lắc đầu. Thấy mấy ông kêu đồ nhậu rắn rùa, chim chuột. .. đặc sản, nó
chỉ con thạch sùng (thằn lằn) trên tường mà hỏi: "Con đó có ăn không
?"
Người lớn thích ăn tiết canh, mua con heo
con vịt về cắt tiết hay thọc huyết, nhìn thấy cảnh đó nó kinh hãi ôm nhau khóc
thét lên.
Còn về thịt cầy, nó dặn là đừng bao giờ
đánh lừa nó ăn một miếng, bởi vì ăn thịt chó, tim sẽ đau đớn như phạm tội vậy.
Về tới SG thả tụi nó vào khu siêu thị thì
như cá gặp nước, tụi nó hoạt bát hẳn lên, nói líu lo vì trong đó có bán đồ ăn
khoái khẩu của nó.
Ở quê tôi còn có một thứ mà mỗi nhà có Việt
Kiều về thăm thì phải lo trước, đó là cái bàn cầu ngồi theo lối Mỹ, nhà cầu kiểu
cũ trẻ con ngồi không quen cứ ngã bổ chửng ra. Nhớ hồi cách đây hơn 10 năm, cầu
cá dồ chưa bị cấm, có ông Việt Kiều đang ngồi thì bị cầu xập, ông đứng giữa đìa
khóc ầm lên kêu Trời kêu Phật, kêu cả thánh quan thầy.
Một cái đáng sợ nữa cho Việt Kiều là muỗi.
Xưa kia muỗi chỉ có mùa, bây giờ nhờ kinh tế thị trường nên có quanh năm, nó lại
theo trào lưu khủng bố của thế giới nên không kêu vo ve nữa mà chuyên âm thầm
đánh du kích, cắn xong một phát là chỗ đó ngứa không chịu nổi. Đối với người
trong nước không hiểu vì đã chịu muỗi chích hoài nên cơ thể quen nọc ngứa, hay
là tại vì thịt Việt Kiều thơm (tắm bằng xà bông Dove), hay tại muỗi vẫn còn thù
dai đối với Đế Quốc, mà cho dù là ban ngày sáng sủa đàn muỗi không cắn ai, lại
cứ xà quần bên Việt Kiều như đàn trực thăng sắp đổ quân vậy.
Đối với Việt Kiều nhí thì thật là thê thảm,
cho dù bôi thuốc chống muỗi rồi đó, nhưng dính mũi nào là làm độc mũi đó, có
khi mưng mủ xưng to như trái chùm ruột. Tôi có đứa cháu kiên nhẫn ngồi đếm được
108 mụn trên một cái chân nhỏ bé!!!
Còn trục trặc ngôn ngữ Việt giữa người
trong và ngoài nước nữa chứ. Có nhiều Việt Kiều nghe không hiểu được những từ
ngữ "mới". Hồi sau 75 tôi có dịp tiếp xúc với cán bộ hay người miền Bắc
mới vô, nghe họ nói tôi buồn cười lắm mà không dám cười, sau đó nhái chơi, rồi
dần dần nó ngấm vào giọng nói lúc nào không hay, bây giờ có những chữ mà loay
hoay mãi không nhớ ra chữ cũ để thay thế.
Thí dụ: Hôm nay tôi tranh thủ đến thăm anh
(cố gắng). TV hôm nay bị sự cố kỹ thuật (trục trặc). Nhưng đến câu "Họ có
mặt bằng cho thuê" thì tôi đành chịu không tìm ra chữ nào để thay.
Có anh về nước cầm máy chụp hình hay quay
phim thì thấy cái gì hơi lạ là bấm máy liên hồi, thấy người ta nói đi xe khách
chất lượng cao (hi quality); xe tham quan (tourist); cửa hàng chuyên bán ổn áp
(survolter) là cười khinh khỉnh, nhưng chúng tôi thấy họ nói pha tiếng Mỹ lại
càng kỳ quái hơn: Đem cái xe tới tiệm để estimate, anh thợ sửa xe dốt nát đâu
biết tiếng Tây tiếng U gì đâu, nghe vậy bèn tháo tung chiếc xe ra; bảo tun-ấp
thì nghe giống như "ốc" nên lấy đồ nghề ra xiết tất cả những con ốc lại.
Đàn bà con gái gì mà nói giữa chốn đông người "Tôi không có khe"
(care); "Vẫn còn ở chỗ cũ đấy, chứ tôi đâu có mu (move)".
Cười, bởi vì khe và mu là những chữ dùng để
chỉ cơ quan sinh dục của đàn bà.
Có lần được tháp tùng về thăm quê cũ của mẹ
tôi ngoài Bắc, gặp đứa em họ đang phụ trách một đoàn thể trong xứ đạo, nó hỏi
xin cái máy kích. Tôi hỏi cần đẩy hay kéo cái gì, nó giải thích thì giời ơi! đó
là cái am-pli và cặp loa để phát thanh, ở ngoài Bắc gọi là cái máy kích âm!!!
Bây giờ họ còn hay nói tắt. Hỏi gia đình
thế nào? Trả lời dạo này gia đình chúng em VẤT lắm (vất vả); Món này ăn ngon CỰC
(cực kỳ); Thợ xây quát phu hồ: "Lấy cho tao bao XI (xi măng)!!!
Chữ "bị" ở thế thụ động (passive
voice) lại được nói: "Ông ta hơi bị giỏi đấy" ; Món này ăn hơi bị
ngon v v... Ban đầu tôi tưởng chỉ là cách dùng chữ cho khôi hài, không ngờ có
những nhà văn lớn dùng trong văn chương nghiêm túc nữa đấy. Thật quái đản!!!
Hôm xem lậu cuốn băng Thuý Nga, thấy ông
Nguyễn Ngọc Ngạn nói xỏ người ở nước ngoài hay nói chữ là, thay vì nói "Rất
đẹp" thì lại nói "Rất là đẹp". Tôi thì tiếng Anh dốt nát, đành dịch
ra là "Very is beautiful"!
Ngày xưa còn đi học mà làm luận văn xài chữ:
thì, là, mà, bị v v... lung tung như kiểu này chắc thầy vã cho rách mép.
Ở VN bây giờ từ quan cho tới anh cùng đinh
khố rách đều nghiện chữ "Nói chung" cũng như mấy anh Việt Kiều hay
dùng chữ "You know" vậy.
Hỏi thăm gia đình khoẻ không thì được trả
lời: "Nói chung cũng tốt. Mẹ tôi còn đang nằm bệnh viện còn vợ tôi thì mới
chết tuần rồi".
Hãy nghe đài BBC phỏng vấn mấy quan chức,
hay đọc trong bản báo cáo của mỗi cơ quan, đoàn thể, mỗi ngành không bao giờ
thiếu chữ "Nói chung":
-Tình hình chỗ nào cũng vậy, nói chung là
tốt, nhưng trong đó còn có một vài bộ phận yếu kém tồn tại. ...
Tôi tới thăm gia đình người bạn mới từ nước
ngoài về, bố bảo con gọi mẹ ra đây. Thằng con chạy vào trong hét toáng lên:
"Momy, dady muốn momy bây giờ". Hồi lâu sau nó lại chạy ra bảo:
"Momy đang rửa he".
Tôi ngạc nhiên ngẫm nghĩ mãi mới hiểu là
má nó đang gội đầu (hair).
Tháng rồi có mấy đứa cháu từ Úc về chơi,
tôi dẫn đi ăn nghêu ở Ngã Sáu, trong dĩa nghêu luộc chín há vỏ ra, có con thịt
rớt ra ngoài chỉ còn cái vỏ không, đứa bé cầm cái vỏ ngắm nghía một hồi rồi tặc
lưỡi: "Không có ai".
Ôi ngôn ngữ Việt của Việt Ta và Việt Tây
sao mà rắc rối, biến hoá làm vậy!
Ngày vui qua mau rồi cũng đến ngày tiễn
đưa người nhà ra phi trường. Người còn ở VN khoái tiễn đưa lắm, lý do là lúc đó
người đi rất ngậm ngùi, còn bao nhiêu tiền trong túi cũng móc ra cho hết,
thương lắm cơ.
Việt Kiều con ra tới phi trường thì mừng lắm,
chúng nhảy cỡn lên múa máy tay chân rồi la to:
-Thoát khỏi Việt Nam rồi! Thoát Việt Nam rồi!
Vậy thì tôi còn mong gì khi chúng lớn lên,
học hành thành tài rồi về giúp đỡ quê hương?